Kreta to nie tylko raj dla plażowiczów, ale prawdziwa skarbnica historii, gdzie każdy kamień opowiada fascynującą opowieść. Największa z greckich wysp kusi lazurowym morzem i tajemnicami cywilizacji minojskiej. Zastanawiasz się, które miejsca koniecznie musisz odwiedzić? Przygotuj się na podróż, która przeniesie Cię przez tysiące lat historii, a jednocześnie pozwoli cieszyć się wszystkim, co współczesna Grecja ma najlepszego – od lokalnej kuchni po zapierające dech w piersiach widoki.
Knossos – w sercu minojskiego imperium
No dobra, zacznijmy od miejsca, bez którego wycieczka na Kretę byłaby jak grecka sałatka bez fety – po prostu niepełna! Pałac w Knossos to absolutny must-see i nie ma co kręcić nosem, że turystyczny. Jeszcze przed Partenonem czy Akropolem, to właśnie tutaj biło serce jednej z najstarszych europejskich cywilizacji.
Położony zaledwie 5 km od Heraklionu kompleks pałacowy to miejsce, gdzie według mitologii król Minos więził przerażającego Minotaura w labiryncie. I choć potwora raczej nie spotkasz (a przynajmniej taką mam nadzieję!), to sama wizyta przyprawia o dreszczyk emocji. Rekonstrukcje wykonane przez archeologa Arthura Evansa budzą mieszane uczucia wśród purystów, ale dzięki nim łatwiej wyobrazić sobie, jak to miejsce tętniło życiem ponad 3500 lat temu.
Co mnie osobiście najbardziej zaskoczyło? Zaawansowana kanalizacja i wielopoziomowa architektura! Ci goście mieli spłukiwane toalety, kiedy reszta Europy nawet nie myślała o podstawowej higienie. Koniecznie zwróć uwagę na słynne freski z bykami – symbol minojskiej kultury, który do dziś pojawia się na pamiątkach z Krety.
Heraklion – starożytność spotyka teraźniejszość
Skoro już jesteśmy w okolicach Heraklionu, to grzechem byłoby nie zajrzeć do stolicy wyspy. Przyznam szczerze – na pierwszy rzut oka to nic specjalnego, zatłoczone i hałaśliwe miasto portowe. Ale daj mu szansę, a odkryjesz miejsca, które zapadną ci w pamięć na długo.
Archeologiczne Muzeum Heraklionu to prawdziwa petarda dla fanów historii! Znajdziesz tu największą na świecie kolekcję minojskich artefaktów, w tym słynną figurkę Bogini z Wężami. Nawet jeśli muzea to nie twoja bajka, to to akurat warto odhaczyć na liście. A wieczorem? Koniecznie rzuć się w wir lokalnego życia przy placu Eleftherias, gdzie Grecy przesiadują godzinami przy frappe (mrożonej kawie) i prowadzą niekończące się dyskusje.
Moja rada? Zjedz kolację w jednej z tawern przy weneckiej przystani. Zamawiaj tak jak miejscowi – kilka przystawek (meze) do podzielenia się i koniecznie kieliszek (albo dwa) lokalnego wina. Kreteńczycy nie jedzą, żeby żyć – oni żyją, żeby jeść i pić w dobrym towarzystwie!
Chania – wenecki klejnot Krety
Jeśli miałabym polecić jedno miasto na Krecie, które skradnie twoje serce, to bez dwóch zdań byłaby to Chania. Ten dawny wenecki port na zachodzie wyspy to kwintesencja kreteńskiego uroku i absolutny majstersztyk, jeśli chodzi o klimatyczne miejscówki.
Stare Miasto z plątaniną wąskich uliczek, kolorowych domków i weneckim portem woła o instagramowe zdjęcia na każdym kroku. Kurcze, aż żal wracać do hotelu! Spędziłam tam cały dzień, włócząc się bez celu i co chwila trafiając na urocze zakamarki, kafejki ukryte w cieniu drzew czy sklepiki z rękodziełem.
Portowa latarnia jest szczególnie piękna o zachodzie słońca – nie ma co się spieszyć, tylko zamówić sobie drinka w jednej z nadmorskich restauracji i podziwiać spektakl natury. Dla spragnionych historii polecam Morskie Muzeum Krety i Archeologiczne Muzeum Chanii. A jeśli masz dość zwiedzania, skocz na targ miejski (Agora) po lokalne przysmaki – miód tymiankowy, oliwę z pierwszego tłoczenia czy raki, lokalny wysokoprocentowy trunek, który miejscowi piją jak wodę!
Balos i Elafonisi – plaże jak z pocztówek
No dobra, dość tej historii! Kreta to także bajeczne plaże, a dwie z nich zasługują na szczególną uwagę. Balos, położona na północno-zachodnim krańcu wyspy, to absolutny kosmos. Błękitna laguna otoczona białym piaskiem wygląda jak jakiś karaibski sen. Tylko uwaga – dojazd jest… powiedzmy, że wymagający. Albo wynajmujesz łódź z Kissamos, albo decydujesz się na jazdę krętą, częściowo szutrową drogą. Warto? Jeszcze jak!
Z kolei Elafonisi na południowym zachodzie słynie z różowego piasku (chociaż ten kolor jest najbardziej intensywny po zachodzie słońca lub po sztormie). Morze jest tu płytkie i ciepłe, idealne dla rodzin z dziećmi. W szczycie sezonu bywa zatłoczona, ale jeśli przyjedziesz wcześnie rano lub pod koniec dnia, możesz mieć spory kawałek raju prawie dla siebie.
Pamiętaj tylko o kremie z filtrem – kreteńskie słońce nie żartuje i potrafi przypiec tak, że będziesz wspominać wyspę z bólem… dosłownie!
Góry i wąwozy – Kreta dla aktywnych
Kreta to nie tylko plaże i zabytki. Mało kto wie, ale ta wyspa jest górzysta jak diabli! Pasmo Gór Białych (Lefka Ori) z najwyższym szczytem Pachnes (2453 m n.p.m.) to raj dla piechurów. A Wąwóz Samaria? Matko jedyna, co to jest za miejsce!
Ten najdłuższy wąwóz Europy (16 km) to szlak trekkingowy, który zapiera dech w piersiach. Dosłownie i w przenośni. Wędrówka rozpoczyna się na wysokości 1230 m n.p.m. i prowadzi w dół aż do Morza Libijskiego. Po drodze mijasz „Żelazną Bramę” – najwęższe miejsce wąwozu, gdzie ściany wznoszą się na 300 m, a odstęp między nimi to zaledwie 4 metry! Czujesz się tam jak mrówka przy drzwiach do lodówki.
Zdarza mi się narzekać na kondycję, ale tam człowiek zapomina o zmęczeniu. Za to pamiętaj o porządnych butach – klapki zostaw na plażę. Uwaga: wąwóz jest zwykle otwarty od maja do października, a wędrówka zajmuje cały dzień. Na końcu czeka nagroda – morze i wioska Agia Roumeli, skąd można wrócić promem.
Dla pasjonatów historii II Wojny Światowej – Maleme i Rethymno
Kreta ma też swój rozdział w nowszej historii. W 1941 roku była miejscem największej niemieckiej operacji powietrznodesantowej podczas II Wojny Światowej o kryptonimie „Merkury”. W Maleme, niedaleko Chanii, znajduje się niemieckie cmentarz wojskowy i pozostałości lotniska, o które toczyły się zacięte walki.
Z kolei w Rethymno, uroczym miasteczku z wenecką twierdzą Fortezza, można zobaczyć, jak wyglądało życie pod okupacją. Historia miesza się tu ze współczesnością – siedząc w kafejce na starówce, patrzysz na te same budynki, które były świadkami dramatycznych wydarzeń sprzed 80 lat.
Co ciekawe, Kreteńczycy do dziś z dumą opowiadają o ruchu oporu i partyzantce, która nie dawała spokoju okupantom. Nie zdziw się, jeśli starszy właściciel tawerny, widząc twoje zainteresowanie historią, zaciągnie cię do stolika i przy rakiji zacznie opowiadać rodzinne historie z czasów wojny. Takich rzeczy nie przeczytasz w żadnym przewodniku!
Praktyczne porady na koniec
Kiedy jechać? Najlepszy czas to maj-czerwiec i wrzesień-październik. Jest ciepło, ale nie upalnie, a plaże i zabytki nie pękają w szwach od turystów. Lipiec i sierpień są gorące i zatłoczone, ale za to tętniące życiem.
Jak się przemieszczać? Bez dwóch zdań – wynajmij samochód. Komunikacja publiczna kursuje głównie między większymi miejscowościami, a najciekawsze miejsca często leżą na uboczu. Poza tym, jazda wzdłuż kreteńskiego wybrzeża to sama w sobie niezapomniana przygoda (choć momentami przyprawiająca o palpitacje serca – drogi bywają kręte i wąskie).
Kreta to wyspa, na której każdy znajdzie coś dla siebie. Historia, plaże, góry, kuchnia – wszystko to tworzy mieszankę, która uzależnia. Nie dziwi mnie, że wielu turystów wraca tam rok po roku, odkrywając coraz to nowe miejsca i smaki. Bo Kreta to nie tylko kierunek na mapie – to stan umysłu, który zostaje z tobą na długo po powrocie.