Wyobraź sobie talerz pełen kolorowego ryżu, otoczonego małymi miseczkami z intensywnie pachnącymi dodatkami. Do tego pikantne curry, które rozgrzewa od pierwszego kęsa, świeże owoce morza prosto z oceanu i słodycze, które smakują jak nic, czego próbowałeś wcześniej. Sri Lanka to prawdziwy raj dla smakoszy, gdzie każdy posiłek to małe święto dla podniebienia. Jeśli wybierasz się na tę egzotyczną wyspę lub po prostu chcesz poznać nowe smaki, ten przewodnik po lankijskiej kuchni jest właśnie dla Ciebie!
Podstawy kuchni lankijskiej – czym się charakteryzuje?
Kuchnia Sri Lanki to prawdziwa mieszanka kulturowa, która odzwierciedla burzliwą historię wyspy. Znajdziemy w niej wpływy indyjskie, holenderskie, portugalskie, brytyjskie oraz arabskie. Efekt? Wybuchowa mieszanka smaków, która potrafi zaskoczyć nawet doświadczonych podróżników kulinarnych.
Lankijczycy nie żałują przypraw – to pierwsza rzecz, która rzuca się w oczy (a raczej w nos!). Ich potrawy są zazwyczaj dość pikantne, ale nie ma się co martwić. W większości restauracji możesz poprosić o łagodniejszą wersję dania. Kluczowe przyprawy to oczywiście curry, kurkuma, cynamon, kardamon i chili. A jeśli myślisz, że znasz curry z restauracji indyjskich w Polsce – pomyśl jeszcze raz! Lankijskie curry to zupełnie inna bajka.
Podstawą większości posiłków jest ryż, który serwuje się z różnorodnymi dodatkami. Lankijczycy jedzą go nawet na śniadanie! Do tego kokos we wszystkich możliwych formach: mleko kokosowe, wiórki, olej… Zdarza się, że podczas jednego dnia zjadasz więcej kokosa niż przez cały rok w Polsce. I wiecie co? Wcale się to nie nudzi!
Rice and curry – narodowe danie, które musisz spróbować
Jeśli miałbym wybrać jedno danie, które musisz spróbować na Sri Lance, byłoby to bez wątpienia „rice and curry”. To nie jest zwykły ryż z curry, jak mogłaby sugerować nazwa. To cała kompozycja składająca się z górki ryżu (czasem czerwonego, który ma orzechowy posmak) oraz 4-6 małych dodatków serwowanych w osobnych miseczkach.
W tych miseczkach znajdziesz prawdziwe skarby: pikantne curry z kurczaka, wieprzowiny lub ryby, dhal (gęstą zupę z soczewicy), mallung (podsmażane, posiekane liście), sambola (ostrą pastę z chili) i papadam (chrupiące placki). Taki zestaw to prawdziwa uczta, która kosztuje zazwyczaj między 600 a 1200 rupii lankijskich (około 8-15 zł) – co za tę cenę jest absolutną okazją!
Każda rodzina ma swój przepis na idealny zestaw rice and curry, więc nawet jedząc to samo danie codziennie przez tydzień, możesz za każdym razem doświadczyć innych smaków. W niektórych miejscach podają też „rice and curry buffet”, gdzie sam możesz nakładać sobie dodatki. I powiem Ci szczerze – trudno się powstrzymać przed nałożeniem wszystkiego po trochu!
Kottu roti – lankijski fastfood z charakterem
Wyobraź sobie, że jest późny wieczór, wracasz z plaży i nagle słyszysz rytmiczne, metaliczne stukanie. To dźwięk przygotowywania kottu roti – najpopularniejszego lankijskiego streetfoodu! To danie to pokrojone w drobną kostkę placki roti (rodzaj płaskiego chleba) smażone z warzywami, mięsem lub rybami i przyprawami. Wszystko to jest siekane i mieszane na gorącej płycie przy pomocy dwóch metalowych łopatek, stąd charakterystyczny dźwięk, który stał się niemal symbolem lankijskich wieczorów.
Kottu to lankijska odpowiedź na fast food – szybkie, sycące i niedrogo danie, które można zjeść w biegu. Możesz zamówić wersję z kurczakiem, jajkiem, serem, a nawet wersję wegańską. Jest pikantne, aromatyczne i ma ciekawą teksturę. A co najlepsze – kosztuje grosze! Za około 400-600 rupii (5-8 zł) będziesz najedzony do syta.
Dla mnie kottu to jedno z tych dań, które najpierw zaskakuje, a potem uzależnia. Po kilku dniach na Sri Lance łapałem się na tym, że specjalnie nadkładałem drogi, żeby przejść obok budki z kottu i wciągnąć tę pyszną mieszankę. Jeśli jesteś fanem ulicznego jedzenia – to pozycja obowiązkowa!
Owoce morza na wybrzeżu – świeżość prosto z oceanu
Sri Lanka to wyspa, więc nic dziwnego, że owoce morza odgrywają ważną rolę w lokalnej kuchni. Wybrzeże usiane jest małymi restauracjami, gdzie możesz zjeść ryby i owoce morza złowione tego samego dnia. I nie ma to nic wspólnego z mrożonkami, do których przyzwyczailiśmy się w Polsce!
Obowiązkowo spróbuj lankijskiego curry z kraba – pikantnego, aromatycznego dania, gdzie słodkie mięso kraba idealnie komponuje się z ostrymi przyprawami. Jedząc je, trzeba się trochę napracować, wydobywając mięso ze skorupy, ale uwierz mi – warto pobrudzić sobie ręce!
Kolejną perełką są „devilled prawns” – krewetki w słodko-pikantnym sosie z dodatkiem cebuli, papryki i ananasa. To fusion lankijskiej pikanterii z chińskimi wpływami. Niektóre restauracje serwują też „ambulthiyal” – kawałki tuńczyka marynowane w tamaryndowcu, które mają intensywny, lekko kwaśny smak.
A gdzie najlepiej zjeść owoce morza? Zdecydowanie w Mirissie lub Unawatunie, gdzie restauracje wystawiają świeży połów dnia na lodzie, a ty możesz wybrać dokładnie tę rybę, która wpadnie ci w oko.
Hopper – nietypowe śniadanie, które stało się hitem
Śniadanie to podobno najważniejszy posiłek dnia, a na Sri Lance może być naprawdę interesujące! Hoppers (po sinhala „appa”) to cienkie, miskokształtne naleśniki z fermentowanej mąki ryżowej i mleka kokosowego. Brzmi skomplikowanie? Wyglądają jak małe miseczki z chrupiącymi brzegami i miękkim spodem.
Najpopularniejsza wersja to egg hopper, gdzie na środku naleśnika wbija się jajko. Do tego podaje się sambola – pastę z chili, cebuli i startego kokosa. Niesamowite połączenie! Są też string hoppers – cienkie, nitkowate kluski z mąki ryżowej, układane w małe „gniazdka”. Podaje się je z curry i dhalem.
Hoppersy są tak popularne, że można je dostać nie tylko na śniadanie, ale przez cały dzień w przydrożnych barach. Kosztują grosze (około 50-100 rupii za sztukę, czyli kilka złotych), więc możesz zjeść ich kilka i spróbować różnych dodatków. Sam zwykle zamawiałem 3-4 i byłem najedzony do obiadu!
Słodkie zakończenie – desery lankijskiej kuchni
Lankijczycy mają słabość do słodyczy, a ich desery potrafią być bombą cukrową! Jednym z najpopularniejszych jest „watalappan” – pudding z jaggery (nierafinowanego cukru palmowego), mleka kokosowego, jajek i kardamonu. Jest idealnie kremowy i ma karmelowy posmak. Lankijce uwielbiają go tak bardzo, że jest nieodłącznym elementem wesel i świąt.
Kolejny hit to „curd and treacle” – gęsty jogurt bawoli podawany z syropem z palmy kithul. Prosta kombinacja, która smakuje obłędnie! Szczególnie dobrze sprawdza się jako ochłoda w upalne dni.
Na ulicach miast spotkasz też sprzedawców „kiri pani” (dosłownie „białej wody”) – słodkiego napoju z mleka kokosowego i miodu. A jeśli lubisz eksperymentować, spróbuj „wood apple” – owocu o twardej skorupie i kwaśno-słodkim miąższu, z którego robi się różne desery i napoje.
Na koniec ciekawostka – na Sri Lance uwielbiają… lody! W każdym większym mieście znajdziesz budki z lodami, często o egzotycznych smakach jak marakuja, jackfruit czy durian. Mało kto wie, że to pozostałość po czasach kolonialnych – Brytyjczycy wprowadzili lody na wyspę, a Lankijczycy pokochali je do szaleństwa!
Praktyczne wskazówki dla kulinarnych odkrywców
Na koniec kilka rad od kogoś, kto zjadł na Sri Lance więcej curry niż powinien przyznać publicznie. Po pierwsze, nie bój się jeść rękoma – tak jedzą lokalni mieszkańcy i to naprawdę ma sens przy niektórych potrawach. Używaj prawej ręki (lewa uważana jest za nieczystą) i mieszaj ryż z curry, formując małe kulki.
Po drugie, picie wody z kranu to kiepski pomysł – kup butelkowaną lub, co bardziej eko, zabierz butelkę wielorazowego użytku z filtrem. Za to koniecznie spróbuj króla lankijskich napojów – herbaty. Sri Lanka (dawniej Cejlon) słynie z produkcji jednych z najlepszych herbat na świecie.
I na koniec – nie bój się street foodu! Niektórzy turyści omijają uliczne jadłodajnie szerokim łukiem, a to błąd. Wystarczy kierować się prostą zasadą: jeśli jest kolejka lokalnych mieszkańców, jedzenie jest prawdopodobnie świeże i smaczne. Właśnie w takich miejscach często serwują najlepsze kottu czy hoppersy w mieście!
Kuchnia lankijska to prawdziwa eksplozja smaków, kolorów i aromatów. Nawet jeśli niektóre kombinacje wydają się dziwne, daj im szansę – możesz odkryć nowe ulubione smaki. A jeśli będziesz miał szczęście, może nawet jakiś miły Lankijczyk zaprosi cię do domu na autentyczny, domowy posiłek. Takich kulinarnych wspomnień nie zastąpi żadna restauracja!